Budki lęgowe (zwane także skrzynkami lęgowymi) są bardzo często mylone z karmnikami dla ptaków, choć ich przeznaczenie jest zgoła inne. Celem wywieszania budek lęgowych jest rozwiązanie problemów wynikających z niedoboru naturalnych miejsc gniazdowania dziuplaków. W miejscach, gdzie brakuje drzew dziuplastych, taki „domek” dla ptaków okazuje się idealnym miejscem do złożenia jaj i wychowywania piskląt.

Stosowane obecnie skrzynki lęgowe zaprojektował już na początku XX wieku prof. Jan Sokołowski. Choć plan budowy skrzynek jest identyczny, w zależności od gatunków ptaków, dla których są przeznaczone, różnią się wymiarami oraz średnicą otworu wlotowego:

Źródło: Poradnik ochrony ptaków (Jabłoński B. i in., 1979)

Na terenie Nadleśnictwa Karwin znajduje się ok. 3100 szt. budek lęgowych. Zostały one zawieszone zgodnie z powszechnie panującymi zasadami, tj.:

• w miejscach preferowanych przez dziuplaki w warunkach naturalnych, stale niezacienionych i silnie nienasłonecznionych – aby nie doszło do szybkiego zagrzybienia budki lub przegrzania piskląt,
• w odpowiedniej odległości od siebie, aby ptaki nie martwiły się o swoje terytorium – co najmniej 30 m, za wyjątkiem ptaków gnieżdżących się „półkolonijnie” (wskazane jest tutaj rozwieszenie budek na kilku sąsiednich drzewach) oraz budek typu E (eksponujemy maksymalnie 1 budkę/100 ha lasu),
• na wysokości ok. 4 m (budki typu E na wysokości ok. 6 m) – co gwarantuje łatwy dostęp w celu czyszczenia i konserwacji, a jednocześnie chroni przed przypadkowymi atakami wandalizmu,
• prosto lub lekko pochylone do przodu – aby uniemożliwić wpadanie kropli deszczu do wnętrza,
• bez przytwierdzonego poniżej otworu wlotowego patyczka, co jest – niestety dość często spotykanym – nieporozumieniem; patyczek w ogólnym przekonaniu ma jakoby ułatwiać ptakom wlot do skrzynki, a w rzeczywistości ułatwia on drapieżnikowi dostanie się do wnętrza budki.

Co roku, począwszy od 16 października aż do końca lutego, przeprowadzamy przegląd skrzynek lęgowych – oczyszczamy ze starych gniazd i zanieczyszczeń oraz sprawdzamy ich stan techniczny. Jest to bardzo istotne, ponieważ większość ptaków przy kolejnym lęgu nadbudowuje nowe gniazdo na starym, przez co pisklęta znajdują się bliżej otworu wlotowego i są bardziej narażone na atak drapieżnika. Ponadto pozostawione w budce gniazda są źródłem groźnych dla ptaków pasożytów.

Warto nadmienić, iż budki lęgowe dla ptaków często zasiedlają także inne grupy zwierząt, np. nietoperze i drobne gryzonie, a osy i szerszenie wykorzystują niezamieszkane przez ptaki skrzynki do budowy swoich gniazd.

Tekst - Agata Rutkowska.