„Kto nie ma jemioły – cały rok goły” głosi staropolskie porzekadło. Zielona roślina powinna zatem zawisnąć, nad każdym wigilijnym stołem w celu zjednoczenia domowników oraz przybyłych gości. Dawniej poszukiwania jemioły, jako swoistego amuletu w Nadleśnictwie Karwin, kończyły się fiaskiem albo koniecznością wyjazdu do Doliny Noteci czy Warty, rzek otaczających Puszczę Notecką. Tylko tam można było bez większych kłopotów zerwać roślinę o kulturowym znaczeniu.  W ostatnich latach już nie trudno zauważyć, pasożyta w obszarze naszego miejsca pracy. Dzisiaj jemioła pospolita jest jednym z najczęściej spotykanych pasożytów sosny pospolitej. Każda kolejna inwentaryzacja (ta z ziemi, z powietrza) pokazuje duże liczby jemioły w koronach sosen. Roślina najlepiej czuje się w sosnowych drzewostanach rosnących na zasobniejszych glebach. Doskonale rozwija się na starszych drzewach w wieku od 80 lat. Zdecydowanie więcej można jej spotkać we wschodniej części Nadleśnictwa Karwin. Pasożyt staje się poważnym kłopotem. Obniża kondycję drzew, negatywnie wpływa na zdrowotność sosen i obniża ich właściwości rozrodcze (pogarsza zdolności produkcji nowych nasion). Jemioła występuje nie tylko na sośnie zwyczajnej. Można ją spotkać na różnych gatunkach drzew iglastych oraz liściastych. Kwitnie od lutego do kwietnia. Nasionka jemioły umiejscowione są w białym owocu. Dojrzewają z końcem roku. Przenoszone są z drzewa na drzewo przy pomocy ptaków, głownie drozdów i jemiołuszek. Jemiołuszka to niewielki ptak wędrowny. Jej nazwa rzecz jasna pochodzi od jemioły, czyli ulubionego obok  jarzębiny przysmaków ptaka. Jemiołuszka jest objęta ścisłą ochroną gatunkową.

Skąd nagły przyrost jemioły w naszych lasach? Prawdopodobnie wpływ na jej rozwój ma ocieplenie klimatu. Oczywiście w historii naszej planety był okresy gorętsze i cieplejsze. Nie trudno zauważyć, że obecnie dynamika wzrostu temperatury jest szybsza niż kiedyś. Wydaje się, że jemioła już jakiś czas temu intensywnie, zasiedliła puszczańskie sosny. Jednak raczej powolna dynamika wzrostu spowodowała, że jej występowanie nie było zauważalne gołym okiem. To znaczy, że dojrzewała
w korze a potem w miazdze drzewa. Warto wiedzieć, że jemioła wnika daleko, dochodzi aż do najmniejszych słojów drewna. Powoli osiąga dojrzałość płciową, jednak kiedy ją osiągnie, intensywniej zasiedla sąsiednie drzewa. Można więc domniemać, że pasożyt zaskoczył niespodziewanie sosny.  Warto zaznaczyć, że jemioła nie ma naturalnych wrogów. Czasem korzysta z niej człowiek, dla świątecznych obrzędów. Jednak nie jest to zwalczanie, nawet nie obniżenie w całej skali występowania. Lasów przed jemiołą się nie chroni. W zasadzie jedynie śmierć gospodarze – drzewa lub gałęzi, na której bytuje pasożyt powoduje jej zamieranie.

Ile żyje jemioła? Dość długo, szacuje się że spokojnie 40 lat. Bardzo łatwo określić jej wiek, ponieważ każda nowa zielona gałązka, rozgałęzienie oznacza nowy rok w życiu pasożyta (rycina nr 1). Ciekawostką jest, że jemioła umiera wraz z żywicielem. Oznacza to, że popełnia „samobójstwo”, zaraz po śmierci drzewa na którym bytuje.

Jemioła łączy ludzi, dawniej wierzono że pocałunek dwóch ludzi w jej sąsiedztwie zwiastuje rychłe małżeństwo. Chociaż owoce ma trujące, jej właściwości były docenione w zielarstwie i ziołolecznictwie. Preparaty z jemioły skutecznie zatrzymywały rozwój choroby nowotworowej czy miażdżycy. Można stwierdzić, że jemioła łączy ludzi. Jednakże dzieli drzewa. Duża ilość jemioły niesie, ryzyko osłabienia kondycji lasów. Póki co opracowywane są metody służące monitoringowi pasożyta, która miejmy nadzieje pozwolą zapobiec klęsce drzew.

Autor zdjęć – Karol Kaczmarek (Nadleśnictwo Karwin)

Infografika – Lasy Państwowe

Tekst opracowano na podstawie źródeł:

1. „Jemioła coraz większym zagrożeniem dla polskich lasów – czy to efekt ocieplenia klimatu?” Hanna Szmidla. Instytut Badawczy Leśnictwa; postępy techniki w leśnictwie zeszyt 153. Zmiany klimatu a zachowanie organizmów uznanych za szkodliwe w lesie; strona 36-49.
2. https://herbikids.pl, wgląd: 12.04.2022 roku
3. https://www.encyklopedialesna.pl/, wgląd: 12.04.2022 roku.